معرفی فعالیت‌های مدیریتی پایدار و ناپایدار در زراعت زعفران (مطالعه موردی: شهرستان گناباد)

بررسی­ها نشان داده است که عملکرد مزارع زعفران در ایران طی سال‌های 96-1350 حدود 44 درصد کاهش یافته که یکی از دلایل آن گرایش به سیستم‌های کشت ناپایدار است. از این­رو مطالعه حاضر با هدف شناسایی فعالیت‌های پایدار و ناپایدار زراعی در مزارع زعفران شهرستان گناباد، بهبود مدیریت زراعی و همچنین ارائه خط مشی برای مطالعات آتی در زمینه سنجش پایداری کشت این محصول انجام شد. برای دستیابی به این اهداف، پرسشنامه‌ای طراحی و در میان 101 زعفران‌کار با تجربه توزیع و پس از شناسایی فعالیت‌های مهم زراعی، به بررسی اثر فعالیت‌های مذکور بر پایداری تولید در مزراع این گیاه پرداخته شد. در ادامه با توجه به ضرورت اجتناب از فعالیت‌های ناپایدار زراعی، بر اساس نظر کارشناسان (روش دلفی) و با استفاده از ماتریس مقایسات زوجی به تعیین ضریب اهمیت هر یک از این فعالیت‌ها پرداخته شد. بر اساس نتایج، پنج فعالیت زراعی شامل استفاده از کود دامی، ایجاد تنوع زراعی از طریق سیستم‌های کشت مخلوط و چند محصولی، استفاده از کودها و محلول‌های ریزمغذی، کاربرد روش‌های شخم حداقل و استفاده از نهاده‌های آلی به عنوان فعالیت‌های پایدار زراعی در کشت زعفران شناخته شدند. هفت فعالیت شامل استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی، کشت پرتراکم، استفاده از علف‌کش‌ها و کنه‌کش‌های شیمیایی، آبیاری غرقابی، چرای دام در مزارع، استفاده از فضولات انسانی و سوزاندن بقایای گیاهی نیز به عنوان فعالیت‌های ناپایدار شناسایی شدند. همچنین از دیدگاه کارشناسان، استفاده از کودهای شیمیایی و کشت متراکم زعفران به عنوان ناپایدارترین فعالیت‌های زراعی شناخته می‌شوند. بنابراین اتخاذ سیاست‌های مناسب به منظور بهبود نگرش زعفران‌کاران نسبت به کشاورزی پایدار، افزایش آگاهی آن‌ها از آثار منفی و بلندمدت گرایش به سیستم‌های ناپایدار و به خصوص جلوگیری از استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی و کشت متراکم ضروری است تا بتوان از این طریق زمینه پایدارسازی کشت این گیاه ازرشمند را فراهم آورد.